Katedra \ Kult św. Zygmunta

Witaj nam święty Zygmuncie
coś za wiarę życie dał
i wśród srogich mąk bez liku
przy Chrystusie wiernie stał.
 
Pobłogosław Twoje dzieci
 miej w opiece polski kraj.
Prowadź w nowe tysiąclecie
Przy Chrystusie wytrwać daj.
 
Dusz miłością ożywiony
Tys im światło wiary niósł
by słów Bożych siew rzucony
w sercach przyjął się i rósł.
 
Spójrz i na nas, Twoje dzieci,
 gdy nas nęka życia trud
niech nam światło wiary swieci
uproś nam wytrwania cud.

Kult świętego Zygmunta w Płocku

Św. Zygmunt urodził się ok. 474 roku. Był synem ariańskiego króla Burgundów, Gundebalda (480-516) i Sareteny (zm. 506). Pod wpływem św. Awita (zm. 518), biskupa Vienne, przyjął między  502 a 507 rokiem chrzest, stając się gorliwym wyznawcą wiary katolickiej. W 517 roku został obwołany królem Burgundii. Od początku ważną dla niego troską stała się walka z kastami i herezjami. Z żywota Zygmunta znany jest m. in. fakt jego zachorowania na febrę. Według danych biograficznych został on uzdrowiony przez biskupa Apolinarego. Ten incydent z życia Zygmunta stał się po jego śmierci głównym powodem pielgrzymek do grobu Króla chorych na febrę, którzy doznawali uzdrowienia. Zdaniem Grzegorza z Tours przy grobie Świętego zdrowie uzyskiwali także chorzy na malarię. Dane biograficzne dostarczają informacji m. in. o tym, że Zygmunt był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną, którą poślubił w 494 roku, była Ostrogo ta, córka króla włoskiego Teodoryka. Po jej śmierci Zygmunt ożenił się ponownie, z Konstancją, za namową której skazał w 522 roku na śmierć swego syna z pierwszego małżeństwa, Sygeryka. Powodem zabójstwa było niesłuszne oskarżenie go przez macochę o spisek przeciw królowi. Po wykonaniu wyroku król, uświadomiwszy sobie zło czynu, powziął decyzję zadośćuczynienia, udając się do klasztoru św. Maurycego w Agaunum. Podczas pobytu w klasztorze powołał do istnienia chór złożony z mnichów oraz wprowadził śpiew oficjum brewiarzowego podczas całego dnia - laus perennis. Zapoczątkowana praktyka wspólnego oficjum stała się wzorem dla innych ośrodków kultu we Francji (Dijon, ChiUons, Saint-Denys-en-France, Luxeuil, Saint-Germain de Paris, Saint-Medard de Soissons, Ponthieu). Zabójstwo syna odbiło się jednak niekorzystnie na kontaktach króla z Italią. Tę politycznie niestabilną sytuację króla, spowodowaną faktem morderstwa, wykorzystała frankońska królowa Klotylda, za sprawą której w 523 roku doszło do najazdu na Burgundię. Król wraz z żoną i dwoma synami, Gisiladem i Gundobadem, schronił się w klasztorze w Agaunum. Wkrótce został jednak zdradzony przez swoich poddanych i wydany w ręce Franków. Ci obawiając się, by Zygmunt nie uszedł z ich rąk, wraz z jego żoną i dwoma synami związali ich ciała i wrzucili do studni. Do śmierci króla przyczyniła się najprawdopodobniej część ariańskiego społeczeństwa Burgundii, nieprzychylna katolickiemu władcy. Rodzina królewska na rozkaz francuskiego króla Klodomera została zamordowana w dniu 1. maja 523 roku, w pobliżu miejscowości Coulmiers, w granicach ziemi orleańskiej we Francji. Ciała wrzucono do studni w Saint Pervay la Colombe niedaleko Orleanu, w miejscu o nazwie Belsa. Za sprawą opata klasztoru św. Maurycego, Veneranda, wydobyto ciała i przeniesiono je do kościoła klasztornego w Agaunum. Uroczysta translacja miała miejsce 16. października 535, bądź 536 roku. Wydarzenie to uznano za oficjalną proklamację świętości króla.

Jakkolwiek Zygmunt nie należy do imponujących następców germańskiego Królestwa wczesnego średniowiecza, to jednak dla Kościoła okazały się miarodajne szczególnie dwie kwestie z jego życia: autentyczne przyznanie się do katolicyzmu oraz wynikające z tej wiary czyny w postaci założenia i uposażenia klasztoru St. Maurice w Agaunum.

Gdy chodzi o rozwój kultu św. Zygmunta w Polsce, to niewątpliwie pierwszym jego ośrodkiem był Płock. Stało się tak wskutek sprowadzenia do stolicy Mazowsza relikwii św. Męczennika. Spośród historyków liturgii sprawę translacji relikwii Zygmunta do Płocka badał m.in. błogosławiony biskup płocki A. 1. Nowowiejski. W swoich studiach na ten temat z dużym prawdopodobieństwem wskazał na możliwość sprowadzenia relikwii św. Zygmunta przez biskupa płockiego Wernera (1156-1172) w 1166 roku. Zdaniem Nowowiejskiego w translacji relikwii św. Zygmunta do Płocka mogli pośredniczyć benedyktyni, którymi otaczał się Werner. Można zatem przypuszczać, że właśnie benedyktyni mogli być pośrednikami w przekazaniu relikwii św. Zygmunta dla Płocka. Ostatecznie nie rozwiązuje on jednak ani czasu przybycia relikwii Króla Burgundii do stolicy Mazowsza, ani miejsca ich pochodzenia.

Zagadnienie translacji relikwii św. Zygmunta do Płocka podejmuje także literatura zachodnia. Problemem tym zajmował się R. Folz, badając zachodnie ośrodki kultu Świętego oraz miejsca, do których przekazano relikwie Męczennika. Jego zdaniem część relikwii św. Zygmunta została podarowana królowi polskiemu Kazimierzowi III Wielkiemu przez cesarza Karola IV. Przekazanie relikwii nastąpiło w 1365 roku. Król polski złożył je w katedrze płockiej, w specjalnym przechowywanym do dzisiaj relikwiarzu. Opinie na temat czasu sprowadzenia relikwii św. Zygmunta do Płocka są zróżnicowane. Brakuje, niestety, takich danych, które by autorytatywnie rozwiały wszelkie wątpliwości. Potwierdzony jest jednak fakt, że po przybyciu relikwii Świętego do Płocka, Zygmunta zaczęto czcić jako drugorzędnego patrona katedry po Najświętszej Maryi Pannie oraz pierwszorzędnego opiekuna grodu książęcego. Pierwszą wzmiankę o tym odnotowano w XIII wieku. Oficjalnie nastąpiło to w 1345 roku, wraz z prośbą skierowaną do Stolicy Apostolskiej o nadanie odpustów kościołowi katedralnemu. W początkowej swej fazie kult Zygmunta nie był jednak silny. Najprawdopodobniej powodem tego było niezbyt korzystne miejsce umieszczenia relikwii Męczennika. Usytuowano je w zakrystii katedralnej, co siłą rzeczy nie przykuwało uwagi ludu.

Po raz pierwszy świadectwo wzywania pomocy św. Zygmunta w przypadku zachorowania na febrę odnotowano 8 IX 1370 roku. Dotyczy ono króla Kazimierza Wielkiego, który w czasie choroby przyzywał wstawiennictwa św. Zygmunta.

Kolejny przekaz o obchodach ku czci św. Zygmunta pochodzi z XIV wieku. Na podstawie kalendarza wiadomo, że w tym czasie obchodzono w Płocku jego święto wraz z oktawą· Zdaniem arcybiskupa Nowowiejskiego dzień 2. maja był obchodzony w Płocku od XIV wieku w sposób uroczysty. Przejawem tego były procesje z innych kościołów na terenie miasta do katedry, gdzie celebrowano centralne nabożeństwo ku czci św. Zygmunta. W 1508 roku decyzją bpa Erazma Ciołka (1504-1522) uroczystość św. Zygmunta objęła cały Płock i jego przedmieścia, a dodatkowo do świętowania zobowiązane zostało duchowieństwo. O tym, że kult Świętego coraz bardziej przybierał na sile, świadczy także przeniesienie w 1517 roku posiedzeń Płockiej Kapituły Katedralnej z dnia 2. lutego na 2. maja. Z kolei decyzją biskupa Marcina Szyszkowskiego (1606-1617) uroczystość św. Zygmunta rozszerzono na całą diecezję. Ostatecznie do sprawy uregulowania kultu wrócono na początku XIX wieku, kiedy chciano definitywnie rozwiązać patronat miasta Płocka. Z uwagi na brak odpowiedniej dokumentacji archiwalnej w tym zakresie, ówczesny biskup płocki, Apolinary Wnukowski (1904-1908), w imieniu przedstawicieli duchowieństwa i wiernych świeckich Płocka zwrócił się w 1905 roku do Stolicy Apostolskiej, by miasto mogło prawnie czcić św. Zygmunta jako swojego patrona. W odpowiedzi otrzymał 8. maja 1907 roku pozytywną zgodę Kongregacji Obrzędów, uznającą św. Zygmunta, Króla i Męczennika, za pierwszorzędnego patrona stolicy Mazowsza.

Modlitwa

Boże, Ty zaszczyciłeś świętego króla Zygmunta dwiema koronami: doczesną i wieczną oraz upragnioną palmą męczeństwa, a jego ciało spoczywające w głębi wód wskazałeś wiernym; spraw, abyśmy oddając cześć zasługom Męczennika, za jego wstawiennictwem doznawali obrony we wszystkich przeciwnościach. Przez naszego Pana Jezusa Chrystusa. Amen.

****

Dzięki uprzejmości p. Jana Waćkowskiego udostępniamy archiwalne nagranie z uroczystości ku czci św. Zygmunta, które odbyły się w Płocku w dniach 2-3 maja 1998 roku. Są one dotępne na parafialnym Facebooku:

https://www.facebook.com/photo.php?v=182520965179137

oraz

https://www.facebook.com/photo.php?v=182617905169443

****

Aby odsłuchać fragmentu nieszporów ku czci św. Zygmunta z 2012 r. zapraszamy pod adres: http://youtu.be/gKhu8WtMJsI



Foto relacja